با توجه به نوع بنا، شيوه ساخت آن و قرار گرفتن در يك گذر گاه سوق الجيشي ونظر به شناسايي دو پل تاريخي در جنوب بنا وداخل تنگه به اسامي پل يك دهنه شير پناه در تنگه كوشك وپل چهار دهنه اشرف آباد در نزديكي بخش سومار بر روي رودخانه كنگير، تنگه كوشك كه بناي مذكور در آن واقع شده است راه باستاني را شامل گرديده كه بعنوان يك مسير ميانبر كشور عراق را به كرمانشاه فعلي منتهي نموده است. اين راه فرعي كه به دليل اهميت آن دو پل در مسيرآن احداث گرديده است راهي است كه ازمسير باستاني قصر شيرين به مراتب كوتاهتر بوده است. با اين حال در شمالي ترين بخش اين تنگه ودر نقطه اي كاملا" استراتژيك بنايي را بوجود آورده كه چون بنا پاطاق سر پل ذهاب به عنوان يك بناي بين راهي جهت انجام كنترل اياب وذهاب وامورات مربوط به تردد وامنيت كاروانيان و چاپارخانه مورد استفاده قرار گرفته است. با استناد به موارد مذكور طاق شيرين و فرهاد يك بناي بين راهي است كه داراي اهميت ويژه و جايگاه بخصوصي در آن دوران برخوردار بوده است.
در طي بررسي و شناسايي صورت گرفته به سرپرستي نگارنده، متاسفانه مواد فرهنگي كه قابل مطالعه ومقايسه با گونه هاي مطالعه شده باشد بدست نيامد تا تاريخ نگاري صورت گيرد. فقط تصوير تعداد اندكي سفال كه در حين خاكبرداري بنا بدست آمده بود موجود بوده كه فاقد طراحي نيز بوده اند كه آن نيز كفايت نكرد.عدم وجود اطلاعات در خصوص اين اثردر متون تاريخي مضاعف بر آن گرديد.با اين اوصاف تنها راه تاريخ نگاري آن ، مقايسه اين اثر با آثار مشابه مطالعه شده مي باشد. لذا با عنايت به المانهاي معماري اثر، مصالح ساخت وچگونگي اجراي آن وقابل مقليسه بودن اين بنا با بناهاي سنگي همگون مطالعه شده چون بناي تاريخي "پا طاق سرپل ذهاب " كرمانشاه و... كه بخصوص در غرب كشور در مسير راهها و گذرگاههاي اصلي و يا فرعي باستاني ساخته شده اند اين بناي تاريخي مربوط به "دوره ساساني " بوده كه با توجه به شرايط خاص آن مي تواند در قرون اوليه اسلامي نيز به حيات خود با حفظ كاربري ادامه داده باشد.
در طي بررسي و شناسايي صورت گرفته به سرپرستي نگارنده، متاسفانه مواد فرهنگي كه قابل مطالعه ومقايسه با گونه هاي مطالعه شده باشد بدست نيامد تا تاريخ نگاري صورت گيرد. فقط تصوير تعداد اندكي سفال كه در حين خاكبرداري بنا بدست آمده بود موجود بوده كه فاقد طراحي نيز بوده اند كه آن نيز كفايت نكرد.عدم وجود اطلاعات در خصوص اين اثردر متون تاريخي مضاعف بر آن گرديد.با اين اوصاف تنها راه تاريخ نگاري آن ، مقايسه اين اثر با آثار مشابه مطالعه شده مي باشد. لذا با عنايت به المانهاي معماري اثر، مصالح ساخت وچگونگي اجراي آن وقابل مقليسه بودن اين بنا با بناهاي سنگي همگون مطالعه شده چون بناي تاريخي "پا طاق سرپل ذهاب " كرمانشاه و... كه بخصوص در غرب كشور در مسير راهها و گذرگاههاي اصلي و يا فرعي باستاني ساخته شده اند اين بناي تاريخي مربوط به "دوره ساساني " بوده كه با توجه به شرايط خاص آن مي تواند در قرون اوليه اسلامي نيز به حيات خود با حفظ كاربري ادامه داده باشد.
همانگونه كه قبلا" ذكر گرديد اين بناي تاريخي كه با نام طاق شيرين و فرهاد خوانده مي شود از نوع طاقهاي سنگي است و رو به جنوب شرقي بر پا دامنه كوه قرار كرفته ، كه به علت قرارگيري در مسير فرسايش صخره هاي متلاشي شده در زير تلنباري از خاك وشن مدفون گرديده بود كه دراولين فصل مرمت بنا در 1379 طي برنامه اي پژوهشي ومرمتي از زير خاك بيرون آورده شد.
اساس اين بنا را طاقي سنگي با پلاني مربع شامل شده كه اطلاق نام طاق به اين بنا، عبارت از يك اتاقك نيمه زير زميني است كه به طول320 سانتي متر و عرض290 سانتي متر و ارتفاع220 سانتي متر از كف طاق ساخته شده است. كه درسطح تحتاني ديوار شمالي آن دريچه اي با پوشش بدون دور( تخت) به ابعاد100× 145× 64 سانتي متر تعبيه شده است. ورودي بنا در بخش جنوب شرقي با پوشش بدون دور( تخت) و به ابعاد125 ×130 ×80 ساخته شده است. تفاوت اين بنا با ديگر بناهاي همعصر و مطالعه شده در شيوهء ساخت آن مي باشد بدين صورت كه ابتدا محل احداث بنا در شيب طبيعي كوهپايه انتخاب، سپس سطح شيب دار را رو به شرق برش داده و بيش از نيمي از بنا را در درون برش ايجاد شده احداث نموده اند. تنها بخش بيروني بنا شامل سقف پلكاني و دو طرف درگاه داراي منظر بيروني مي باشد. ديوارهاي بنا در سه جهت شمال، جنوب وغرب محصور در برش احداث شدهء تپه بوده بصورتي كه بخش تراش خوردهء سنگها در نماي داخلي و بخش نتراشيده در برش ديواره قرار گرفته است. نوع طاق بنا را طاق آهنــگ يا كهـــواره اي تشكيل داده كه اين طاقها خاص دوران تاريخي( ساساني) ميباشـد.
مصالح ساخت اين بنا را تماما" سنگهاي حجيم تراش خورده تشكيل داده كه به صورت خشكه چين و بدون ملاط و به صورت رج رج بر روي هم قرار داده اند. برش دادن تپه نيز بخاطر وضعيت ساخت بنا و عدم ريزش آن بوده است.
پس از احداث ديوارها، با يك حركت دقيق و محاسبه شدهء هند سي و معمـاري در ارتفـاع110 سانتي متر خيز طاق شروع و پوشش بنا را با قرار دادن سنگهاي تراش خورده بصورت عمود در كنار هم بصورت طاق گهواره اي يا آهنگ در ارتفاع220 سانتي متر بوجود آورده اند.در بنا طاق مذكور ،معماران با بكار بردن 175قطعه سنگ تراش خورده فقط ديوارها و طاق گهواره اي را احداث نموده اند.سنگهاي بكار رفته در بنا در هر رج، درارتفاع يكسان و در يك خط تراش خورده اند.سنگها بدون ملاط،زبانه و يا چفت و بند بر رئي هم قرار گرفته كه در اندازه هاي طولي با هم متفاوت مي باشند.
بزرگترين قطعه سنگ بكار رفته در اين بنا ، در سردر در ابعاد72 ×55 ×132 و كوچكترين آن به ابعاد24× 26 سانتي متر در ديواره بنا بكار رفته است. بناي طاق در فضاي داخلي كاملا" يكنواخت، ساده و بدون هرگونه تزئيني بوده است. در سطح داخلي بنا در حال حاضر كفي موجود نمي باشد فقط در بخش نعل درگاهي پوششي از سنگهاي تخت لاشه اي از جنس صخره هاي بالا دست بنا پوشيده شده است. به همين منظور گمانه اي درضلع شمال غربي سطح داخلي بنا در مجاورت ديوارهاي شمال و غرب ايجاد گرديد، كه كفي بدست نيامد. براساس شواهد موجود احتمالاً كف بنا چون نعل درگاهي از سنگهاي لاشه اي تخت كف سازي نموده اند. كف كنوني بنا شامل شن وخاك به صورت فشرده و گوبيده شده مي باشد.
آنچه كه در اين بنا قابل توجه بوده و عظمت آن را دو چندان مي نمايد و شيوهء معماري آن را منحصر به فرد نموده است، تغيير حالت پشت بام طاق ازهلالي به حالت مسطح و يثكنواخت بوده كه اين مهم معماري بنا را خيره كننده نموده است. پشت بام پلكاني بنا قبل از خاكبرداري آن، در زير لايه هايي از خاك و شن كاملاً مدفون بود كه پس از خاكبرداري و پاكسازي اين قسمت، بخش ناچيزي ولي در عين حال با اهميت شامل سه قطعه سنگ در دو رديف( سنگهاي رج ائل ودوم پشت بام) بدست آمد كه با الگو گرفتن از اين قسمت باقيمانده و بررسي دقيق سنگهاي جمع آوري شده در حين خاكبرداري ، ديگربخشهاي پشت بام باز خواني و احياء گرديد.با بازخواني و احياء پشت بام بنا مشخص گرديد كه معماران دور تا دور بنا را به منظور جمع نمودن وخارج كردن زمختي و ديد نامناسب منظر بيروني طاق گهوارهاي با ايجاد يك مربع كامل در حاشيه طاق گهواره اي در پشت بام بنا به ابعاد 530 × 530سانتي متر و در ارتفاع180 سانتي متر از كف بنا پوشش پشت بام ربه صورتيك پوشش پلكاني شامل چهار پله بر روي هم بوجود آورند.
در رديف دوم و سوم پلكان ، سنگها نسبت به رديف زيرين20تا19سانتي متر به طرف داخل عقب نشيني دارند.اين فاصله در هر دو رديف با قلم شانه اي در يك خط افقي بصورت سرتاسري ايجاد شده است.در رديف چهارم كه آخرين رديف مي باشد ضمن رعايت همه موارد مذكئر از سنگهاي نسبتاً بزرگتري استفاده كرده اند. با اين تفاوت كه عقب نشيني اين رديف از سنگها 5 سانتي متر مي باشد.علاوه بر اين سنگهاي رديف آخر داراي آب پرهاي حجاري شده اي بوده كه كاملاً پردازش شده و آنرا صيقل داده اند.علاوه بر اين در سطح فوقاني اين رديف از سنگها، آثار بستهايي فلزي از نوع دم چلچله اي ديده مي شود كه هدف معماران از اجراي آن تثبيت سنگها و استحكام پشت بام بنا بوده است.
در بخش غربي پشت بام بنا به فاصله ي150 سانتي متر از پلكان رديف اول در مجاورت برش ايجاد شده در تپه به ارتفاع150 سانتي متر ديواري به طول8 متر در جهت شمال به جنوب با استفاده از قلوه سنگ رودخانه اي و ملاط شفته به منظور پيشگيري از ريزش ديوارهء برش تپه وفرسايش خاك بر اثر عوامل طبيعي بر روي بنا و مدفون شدن آن احداث گرديده است. اين ديواره نيز در بخشهايي آسيب ديده بود كه باز سازي و مرمت گرديد
اين بنا در پا دامنهء شرقي ارتفاعات صخره اي از نوع سنگهاي لاشه اي قرار گرفتهكه به علت قرارگيري در مسير فرسايش صخره هاي متلاشي شده، مدام در معرض مدفون شدن قرار داشته است.اين اثر تاريخي در محدوده منابع طبيعي و در منطقه گومسيري ايوان قرار داشته كه هنوز هم عشاير كوچرو از آن به عنوان منطقه قشلاقي از آن استفاده مي نمايند. نوع پوشش گياهي منطقه مرتع و نوع بافت خاك مكان و زمين پيرامون آن، شني سنگلاخي باشد.
مالكيت بنا دولتي و درپلاك 28 اصلي منابع طبيعي قرار گرفته است. نزديكترين محل سكونت به آن ــ سوا از منطقه نظامي ارتش در بخش شرقي تنگه ــ روستاهاي ويله و چهل زرعي در 5 و 7 كيلومتري در شمال شرقي آن و در ابتداي تنگه كوشك مي باشند
محل وقوع اثر، مكاني است كه در گويشهاي محلي نيز به همين نام خوانده مي شود. بدين معني كه نام و نماد طاق معرف منطقه بئده، به صورتي كه محل بنام طاق شيرين و فرهاد ويا طاق شيرين و فرهاد كوشك خوانده ميشود.
طبق روايات كه به صورت سينه به سينه نزد مرذم محل نقل مي گردد بناي طاق در موقع گذر شيرين وفرهاد از اين منطقه جهت استراحت شبانه ،فرهاد د ر كمتر از يك نيمه روز به جهت آسايش شيرين مبادرت به ساخت بناي مذكور مي نمايد . به همين دليل اكثر مردم محل بخصوص ريش سفيدان اين بنا را با نام طاق شيرين مي خوانند.
