مهمترين عوارض طبيعي و مصنوعي استان كردستان عبارتنداز :

  سد قشلاق : سد مخزني قشلاق ازنوع خاكي – سنگي با هسته ي رسي وبه ارتفاع 80 متر است حدود 100 ميليون مترمكعب ازآب تنظيمي اين سد بدون استافده از استان خارج و وارد كشور عراق ميشود.

  سد زرينه رود ( شهيد كاظمي ) : اين سد مخزني برروي زرينه رود احداث شده و حجم مخزن آن 648 ميليون متر مكعب ميباشد و درياچه ي آن درمحدوده استان كردستان قرار دارد.

 درياچه زريوار : درياچه زريوار با آب شيرين ازنوع درياچه هاي زمين ساختي ( تكتونيكي ) است كه در سه كيلومتري غرب شهر مريوان درميان كوههاي پوشيده ازجنگهاي بلوط واقع شده است . امتداد عمومي درياچه شمالي – جنوبي وطول متوسط آن در اين امتداد نزديك به 5/6 كيلومتراست

غار كرفتو: اين غار طبيعي در40 كيلومتري ديواندره قرار دارد ويكي از قديمي ترين غارهاي ايران است

شامل خاكهاى دشتهاى كم وسعت و وسيع و اراضى واقع در ارتفاعات ميشود.

در بين ارتفاعات دشتهاى رسوبى وجود دارد كه مناسب كشاورزى است .

مشكل بزرگ اينگونه اراضى كمبود اب است كه در صورت احداث سد و چاههاى

عميق و نيمه عميق تا حدودى برطرف خواهد شد .

گروههاى مختلف خاك استان عبارتند از:

 رسوبى بافت ريز ( شمالغرب. جنوب شرق و جنوب غرب را پوشش داده است )

 برون توام با ليتوسيل ( ديواندره و شمال بيجار )

 چست نت (نواحى مركزى و جنوبى شهرستان بيجار )

ليتوسل اهكى ( شمالى . غربى و جنوب غربى - بانه . كامياران .مريوان )

 برون توام با رنزينا : كم عمق در اكثر نواحى حاوى مقدار قابل توجهى قطعات

و ذرات تجزيه نشده سنگهاى اهگى ( شمال سقز و نواحى مركزى سنندج )

دشت قروه با مساحت 58000 هكتار ،

 دشت دهگلان با مساحت 62700 هكتار ؛

 دشت امير آباد با مساحت  45000 هكتار  ،

 دشت كامياران با مساحت 18000 هكتار ،

 دشت مريوان با مساحت 13000 هكتار

 دشت شوي و دشت تال در بانه با مساحت 5000 هكتار

كردستان منطقه اي كوهستاني است ازاين جهت دشتهاي آن بسيار محدود به نظر ميرسد وتنها درمناطقي از قروه ، مريوان ، كامياران ، ديواندره وبيجار دستهاي قابل توجهي وجود دارند . همچنين دشتهاي كم وسعتي بر بستر رودخانه هاي قزل اوزن و گاوه رود ، سيروان ، قشلاق ، گردلان و چند رودخانه ديگر مشرف ميباشند. درمسير گاوه رود دشت نسبتا" وسيعي به وجود آمده كه ازنظر كشاورزي داراي اهميت است . به طور كلي دشتهاي شمالي استان كردستان نسبتا" وسيع و حاصلخيز تر هستند

.

درسيماي جغرافيايي طبيعي استان كردستان ناهمواريها اشكال ويژه اي دارند ودرسراسراستان ازتنوع خاصي برخوردار ميباشند . سلسه جبال زاگرس كه در امتداد شمال غرب – جنوب شرق كشيده شده اند دراستان كردستان تشكيل تعدادي رشته كوههاي مجزا داده است به طوري كه بخشهاي شمالي استان شامل فلاتهاي مرتفع با دشتهاي وسيع است وبخش كوهستاني آن از مريوان تا دره قزل اوزن و كوهها ي زنجان جنوب در مشرق استان با اشكال مختلف گسترده شده اند . كوههاي كردستان به دليل خصوصات ساختماني خود از دره هاي تنگ وباريك زيادي تشكيل شده است . اين دره ها گاهي عمق زيادي دارند ويكي از مهمترين موانع ارتباطي درمنطقه به شمار مي روند

.