ويلاها و اقامتگاههاي موقت

خانه معلم و مراكز تربيت معلم

نقش بسيار ارزنده آن در جلوگيري از مهاجرت ها به هيچ وجه پوشيده نيست . استان همدان داراي سابقه تاريخي كهن داراي زمينه هاي فعاليت هاي مختلف صنايع دستي علي الخصوص در رشته هاي سفال و سراميك ، چرم ، توليدات چوبي ، سنگي ، فرش ، قالي و گليم . . .  كه بعضي از آنها دراي شهرت جهاني هستند ، مي باشد در حال حاضر بيش از 148 رشته كه داراي سابقه فعاليت در اقصي نقاط استان بوده شناسائي شده كه 98 رشته نيمه فعال50 رشته كاملا" فعال جمعيتي بالغ بر 17474 نفر از صنعتگران و هنرمندان در اين بخش بصورت كارگاهي و خانگي مشغول فعاليت هستند . (آمار مربوط به سال 1384 مي باشد)

مضافا" وجود شهركهاي صنايع دستي شامل سفالسازان در لالجين ، منبت كاران ملاير ، چرم در ويان كبود رآهنگ ، منبت كاران در روستاهاي جيجانكوه و اشترمل ، تويسركان و كانون هاي صنايع دستي در نقاط مختلف استان شرايط بسيار مناسبي براي سرمايه گذاري و فعاليت در اين حوزه را فراهم نموده است .

بدين منظور مدريت صنايع دستي استان براي ايجاد كارگاه هاي صنايع دستي مجوز هاي ذيل الذكر را در كوتاهترين زمان ممكن و به سهولت كامل صادر مي نمايد :

1- كارت شناسائي براي هنرمندان و صنعتگراني كه بصورت خانگي فعاليت مي نمايند .

2- جواز تاسيس براي ايجاد كارگاهها و مجتمع هاي توليدي

3- پروانه بهره برداري براي واحد هاي توليدي

4- شركت و برگذاري نمايشگاههاي تخصصي و عمومي

همچنين براي ايجاد ، توسعه و تكميل كارگاهها از محل اعتبارات تخصيص يافته ، تسهيلات مناسبي به صنعتگران اعطا مي نمايد .

با عنايت به اهداف برنامه چهارم توسعه ، به جرات مي توان صنايع دستي را از جمله بخش هايي بر شمرد كه شايستگي آن را دارد تا با حذف موانع و برنامه ريزي ، ساماندهي و حمايت جدي و همه جانبه در جايگاه برجسته اي قرار گيرد .

با توجه به سهم 3 درصدي در توليد ناخالص ملي و عدم ضرورت سرمايه گذاري سنگين و ارزش افزوده بالا و نقش پر رنگ آن در صادرات و ارز آوري و وجود مواد اوليه ارزان و داخلي و ابزار مورد استفاده داخلي و غير پيچيده و نداشتن عوارض زيست محيطي حائز اهميت بوده و هست .

با توجه به وارد مذكور و پتانسيلهاي صنايع دستي در استان ، نقش بسزايي در ايجاد اشتغال مولد بويژه براي جوانان ، زنان ، فارغ التحصيلان دانشگاهي اين رشته و مناطق روستايي داشته و مي توان اين امر را تقويت نمود .

در نهاوند تپه اي مشرف به شهر وجود دارد كه بر روي آن قلعه يزدگرد ساساني قرار داشت . داستان خراب شدن آن بسيار عبرت انگيز است . گويند : ناصرالدين شاه قاجار آنجا را در دو نوبت مورد تخريب قرار داد‘ تا شايد به گنجهاي شاهان ساساني دست يابد . كه هر دو نوبت تيرش به سنگ خورد ولي با عمل خود قلعه اي را كه تا آن زمان سالم باقي مانده بود به نابودي كشاند. كهنسالان نهاوند : گويند كه بعد از ناصرالدين شاه ‘ بزرگ مالك منطقه به نام ظفرالسلطان در جايي از پاي قلعه دستور مي دهد كه با شكافتن زمين و دست رسي به آب چشمه قلعه آب انباري بنا نمايد . در اين عمليات به محوطه وسيعي بر مي خورند كه محل عبور آب چشمه بود ‘ در آنجا به دفينه ي يزدگرد دسترسي پيدا مي كند كه وي آنها را تصاحب مي كند . كار ساختن آب انبار دنبال مي شود پس از اتمام آن به آب انبار طلايي اشتهار مي يابد . امروزه از اين آب انبار اثري وجود ندارد و گويند كه محل آن رابا سنگ و خاك پر كرده اند . نهاونديها معتقدند كه چشمه عظيمي در پاي قلعه وجود دارد كه آب آن از تونل طبيعي عبور مي كند . واز زمانهاي خيلي قديم سنگ بزرگي در جلو آب قرار داشته كه سوراخي در وسط آن تعبيه شده است و آب از آنجا بيرون زده مي شود . همچنين اظهار مي دارند كه از اين آب را با شبكه لوله كشي ( با لوله هاي سفالي در قطرهاي متفاوت ) به خانه ها و حمام ها رسانده اند . كه قسمتي از اين شبكه به هنگام تخريب خانه ها و كندن كوچه ها توسط كارگران ديده شده ‘ و نمونه آنرا در حمام حاج آقا تراب به آشكارا مي توان مشاهده كرد .
در صفحه 546 آثار البلاد و اخبار العباد ‘ ذكريا بن محمد محمود قزويني در حاشيه صحفه مترجم آن جهانگير ميرزا قاجار در مورد اين آب چنين نوشته است :
(( در نهاوند قلعه اي است محكم در ميان قلعه نقبي است كه از آن نقب به پله هايي كه گذاشته اند پايين روند . چون به منتهاي نقب رسند صفه اي از سنگ تراشيده شده كه سه نفر انسان را جا دارد . و در پيش روي اين صفه آبي بلانهايت نه عمق دارد و نه عرض و طولش مشخص است ‘ مانند دريا . واكثر اوقات در ميان جام ها ‘ روغن پر كرده و فتيله گذاشته سوزانيده اند و به آن آب سر داده اند در تا مد نظر كار مي كرده است آب چراغ را برده است و انتهاي آب معلوم نيست)). – هادي گروسين
 

كاروانسراها بناهاي وسيعي هستند كه تعداد زيادي دكان را در بر مي گيرد و معمولا مجاور يا متصل به بازار ساخته شده اند وجزئي از آن محسوب مي شوند واز مراكز مهم اقتصادي مي باشند.
اكثر كاروانسراهاي مهم همدان نيز يادگار زمان قاجاريه مي باشند. چندين منظور در بناي آنها بوده بدين معني كه در دو طبقه ساخته شده از طبقات پائين به عنوان دكان (‌حجره )‌و دفتر امورتجاري استفاده مي شدو طبقه فوقاني انبارهائي براي تگهداري كالا بود كه بعدها از اين طبقه براي دفتر تجاري نيز استفاده مي شد. همچنين محوطه هاي
سرپوشيده اي در جنب كاروانسرا يا زميني در گوشه اي از آن به عنوان طويله براي نگهداري شتر واسب و الاغ مي ساختنند . بعضي از صاحبان كاروانسراهاي بزرگ در محلات ديگري ساختمانهائي داشتند كه از آن براي نگهداري چهارپايان و محل بيتوته كاروانيان استفاده مي كردندبعد از تخليه كالاها عمله كاروان و ستوران را به اماكن هدايت مي نمودند. به اين بناها نيز كاروانسرا مي گويند. تجار عمده و صاحبان سرمايه كالاهاي خود را توسط دلالان و بنكدارن در سطح شهر يا ساير بلاد پخش مي كردند و بوسيله همان افراد نسبت به خريد امتعه صادراتي اقدام مي نمودند و خود نيز با دلالان و تجار كشورهاي اروپائي و امريكاو آسيائي كه خواستار خريد
كالاهائي نظير فرش و چرم و غيره بودمد مستقيما"‌ارتباط برقرار مي كردند. كاروانسراها محل تجمع عمومي
افرادي بود كه در ارتباط با كار تجارت مشغول بودندو كالاهاي خود را عرضه مي نمودند ودائما" در جنب و جوش
بودند . اقتصاد پوياي همدان سبب گرديد كه تعداد قابل توجهي كاروانسرا در آن احداث شود به طوري كه ( ويليام جكسن) عده كاروانسراهاي همدان را بيشاز پنجاه ذكر نموده و نوشته است كه اين كاروانسراها از جهت اشياء و ادوات مورد لزوم گروه بيشمار بازرگانان و زواري كه از اين شهر مي گذرند در جنب و جوشند و كارشان سخت
پر رونق است . برخي از كاروانسراها در ايام مخصوص محل برگزاري روضه خواني بود ودر ايام محرم حركت دستجات طوري تنظيم مي گشت كه از دوسه كاروانسرا بگذرد و در آنجا از عزاداران استقبال و پذ يرائي مي كردند و تجار نامي كاروانسراها باني مخارج اين مراسم بودند. بنا به استقصائي كه توسط راقم سطور به عمل آ«د تعداد120 كاروانسرا در شهر همدان شناسائي گرديد كه معتقدم تعداد آنها از اين هم بيشتر بوده است زيرا در پي خيابان كشي ها گذشت ايام و احداث بناهاي مسكوني به جاي آنها از اوايل پهلوي تا به امروز اسامي بسياري از آنها به بوته فراموشي افتاده است.